Con đom đóm genji-botaru trưởng thành lượn trên dòng nước chảy trong vắt, lập loè đốm sáng hy vọng vào tháng 6 và tháng 7. Chiều dài: khoảng từ 12 đến 18 mm. Giống heike-botaru nhỏ hơn, chừng 8 đến 10 mm]

Bên mé nước, những đốm sáng lân tinh lập loè bay lượn trong màn trời đêm. Kể từ thuở xa xưa đom đóm đã biến những đêm đầu hạ thành một thời gian đặc biệt cho người Nhật. Từ đom đóm trong tiếng Nhật, hotaru, thường được dùng để chỉ hai chủng loại, genji-botaru và heike-botaru. Ở thời kỳ ấu trùng, cả hai loài ăn những con sên nước nhỏ. Ấu trùng genji-botaru sinh trưởng nơi nước sạch chảy thông thoáng, còn heike-botaru ở trên đồng lúa và những nơi nước tù đọng.

Trên thế giới có khoảng 2.000 chủng loại đom đóm, nhưng được biết chưa tới 10 loài sinh trưởng dưới nước ở giai đoạn ấu trùng. Tất cả các loài khác đều ở trên cạn suốt cả hai giai đoạn ấu trùng và trưởng thành, điều này khiến cho hai loài genji và heike trở nên khác thường.

Quần đảo Nhật Bản có nhiều sông suối đầm lầy cùng ruộng lúa nước, và những nơi này cung ứng môi trường tự nhiên tuyệt hảo cho đom đóm nước. Vì thế cũng dễ hiểu ngay khi từ thời xa xưa, dân quê cũng như dân ở phố chợ đã quan sát và thưởng thức những đốm sáng lập loè trong đêm.

Đom đóm đầu tiên xuất hiện trong thi ca trong Man'yoshu. tập thơ lâu đời nhất của Nhật Bản (cuối thế kỷ thứ 8).Chúng xuất hiện trong thơ Haiku, các trường ca, và văn luận đề suốt đến thời Edo (1603-1867).Ngày xưa, người ta tin ánh sáng đom đóm biểu trưng cho linh hồn người chết.

Ở thời kỳ Edo, có một thú tiêu khiển là vừa bắt đom đóm vừa thưởng thức không khí mát mẻ về đêm. Các bản in khắc gỗ cho thấy những đồ dùng để bắt đom đóm, như quạt xòe và quạt xếp , bẫy làm bằng cỏ trúc, và lưới bắt sâu bọ.

Phong tục này hình như phát triển giữa những năm 1600 tại hai huyện Seta và Ishiyama ở Otsu (hiện nay là tỉnh Shiga). Khi ánh sáng của đom đóm đạt đến tột đỉnh vào những ngày đầu hạ, các con thuyền hotaru-bune thường đưa khách du ngoạn ăn uống trên đường đến những nơi lý tưởng nhất để ngắm đom đóm. Tục này rất phổ biến ở Seta, và ở Uji ngoại ô của kinh đô của kinh đô Kyoto. Giới hàng rong cũng bán cả đom đóm ở đó, nhưng loại hình "kinh doanh" này lúc ấy vẫn còn khác thường ở Nhật.

Đến cuối những năm 1700, đom đóm cũng được bán ở Edo (ngày nay là Tokyo). Những kẻ tìm vui tụ tập tại các điểm ngắm ở một số nơi trong kinh thành, nhưng số lượng đom đóm sụt giảm theo đà bành trường của đô thị.

Theo thời gian, việc săn bắt bừa bãi của các tay buôn đom đóm đang làm phát sinh nỗi sợ rằng loài đom đóm genji đang bị hiểm hoạ, thế là năm 1924, chính phủ dành riêng hẳn quận Moriyama ở tỉnh Shiga làm môi trường sinh sống được bảo vệ cho loài đom đóm genji. Ngày nay, có một khu đã được đăng ký làm Khu tưởng niệm thiên nhiên đặc biệt, và có đến chín khu được quy hoạch là Khu tưởng niệm thiên nhiên. Nhật Bản có lẽ là quốc gia duy nhất trên thế giới đề ra luật bảo vệ đom đóm. Nhưng cũng chẳng có gì đáng ngạc nhiên - ở một số vùng chúng được gọi bằng những cái tên trìu mến , và bắt đom đóm là một đề tài khá phổ biến trong các bài hát ru em ngày xưa mà đến nay vẫn còn nghe hát.

Thời kỳ kinh tế bùng nổ bắt đầu vào thập niên 1960 tác động đến môi trường thiên nhiên, và môi trường sống của đom đóm, ngày xưa trải đều khắp cả nước, nay nhanh chóng bị thu hẹp. Sự phát triển của con người, ô nhiễm nguồn nước, những thay đổi của lòng sông, cùng việc xây dựng đê chống lũ là những nguyên nhân chính gây ra sự mất mát môi trường sống này.

Ngày nay ở một số nơi trên nước Nhật, chính quyền địa phương đang cùng người dân bảo vệ và phục hồi môi trường sinh hoạt cho đom đóm, thậm chí còn phát triển những khu vực mới nữa. Lúc cần người ta còn nuôi sên và các loại côn trùng dùng làm thức ăn khác cho đom đóm rồi thả vào những khu vực đó.

Ngày nay có một thú tiêu khiển rất thịnh hành là quan sát loài côn trùng có cánh này chui ra khỏi vỏ ấu trùng của nó. Ngày xưa người ta bắt chúng để chơi, còn bây giờ ta quan sát để tìm hiểu về chúng. Bảo vệ chúng chính là bảo tồn thế giới thiên nhiên nơi chúng sinh sống, vì thế ánh sáng rực rỡ của chúng trở thành một biểu tượng cho một môi trường lành mạnh. Cái tình cảm mà người Nhật dành cho đom đóm kể từ thời cổ xưa vẫn bền chặt cho đến ngày nay, và như một hiện tượng xã hội toàn quốc, đây có lẽ là chuyện độc nhất vô nhị trên toàn thế giới.

[Các cậu bé bắt đom đóm bằng cỏ trúc và quạt xoè uchiwa. Bản in khắc gỗ có tên Edo Sunago Kodomo Asobi Waseda Hotaru-gari của Utagawa Yoshiiku. Tài sản của Viện nghiên cứu trẻ em Kumon]

(web Jp)